De huidige energievoorziening staat aan de vooravond van revolutionaire veranderingen waarbij de nadruk meer komt te liggen op elektriciteit, lokaal opgewekt door schone en duurzame energie. Het is technisch al mogelijk om woonwijken volledig energieneutraal te maken. Het verouderde elektriciteitsnetwerk en de infrastructuur kunnen deze energieomslag echter nauwelijks aan en zullen moeten worden herzien. Gefaseerd overgaan op gelijkspanning zal dé oplossing zijn.
Tenminste, dat vinden Herry den Besten van het gelijknamige installatiebedrijf uit Hoevelaken en Henry Lootens van Stichting Gelijkspanning. Lootens is sinds zijn opleiding HBO Elektrotechniek ‘gek van gelijkspanning’, adviseert installateurs als zelfstandige bij het realiseren van DC-projecten (Direct Current = gelijkspanning) en is bestuurslid van Stichting Gelijkspanning Nederland. “We zijn een platform om kennis over gelijkspanning te verzamelen en te delen en om projecten met DC te helpen starten.” Den Besten is boerenzoon, ziet het in de stal vaak misgaan en adviseert agrariërs hoe het met gelijkspanning wel veilig kan. Beiden geven les aan het Deltion College in Zwolle en slaan zo de brug naar een nieuwe generatie installateurs. Met Momentje Gelijkspanning promoten ze de mogelijkheden van DC. “De naam heeft twee zaken in zich: ‘een momentje’, dus de tijd voor gelijkspanning en ‘op moment zetten’, oftewel het gebruik van correct gereedschap. Twee thema’s die gezamenlijk het verschil maken”, aldus Den Besten.
Staan we aan de vooravond van een energierevolutie?
Lootens: “Dat is maar hoe je het bekijkt. De omslag naar duurzame energie is dat zeker. De omslag van AC (Alternating Current = wisselspanning) naar DC is dat niet. Daarvoor moet er te veel gebeuren, maar AC zal ook altijd blijven bestaan. Wel zal er zeker een verschuiving plaatsvinden.”
Waarom is die verschuiving zeker?
Lootens: “Gelijkspanning is een logische keuze, niet alleen om technische feiten en argumenten, maar ook door de nieuwe energiebronnen en de explosieve ver-elektronisering van onze maatschappij. Duurzaam opgewekte elektriciteit zoals van de zon en de wind, is DC en wordt voor het transport omgevormd naar AC. Daarna wordt het nog twee keer omgevormd voordat we onze laptop er mee kunnen opladen. Dat zorgt voor onnodig verlies, zowel in energie als in het gebruik van omvormers, adapters en drivers.” Den Besten aanvullend: “En het zorgt voor onveilige situaties zoals we aan de vele stalbranden kunnen zien.”
Wat moet er gebeuren om gelijkspanning meer en beter toegepast te krijgen?
Lootens: “Het draait om drie bouwstenen: componenten, kennis en normering. In die domeinen moeten we stap voor stap te werk gaan. De NPR 9090 is geschreven om de elektrotechnicus die nu nog niet dagelijks met DC te maken heeft, te doordringen van het feit dat DC-installaties specifieke kennis en vaardigheden vereisen. Eenmaal geïmplementeerd in de NEN 1010, doet de markt zijn werk en komen de componenten vanzelf. Maar het betekent nogal wat voor de fabrikanten. Een AC-schakelaar is mechanisch, DC schakel je elektronisch. Dat heeft vergaande consequenties; zowel bij je thuis als voor de fabrikant van het schakelmateriaal. Het gaat wel om banen van mensen. Belangrijke boodschap: we moeten samen optrekken; we zijn er niet om de wisselspanning uit te bonjouren.”
En de kennis?
Den Besten: “Gelijkspanning wordt als iets nieuws verkocht, maar dat is het niet. Het is een kwestie van bewustwording en die begint bij onderwijs. Iedereen is nog met wisselstroom opgeleid, maar met gelijkspanning is veel haalbaar. Het is de kunst die boodschap goed geïmplementeerd te krijgen. Bij de door ons geïnitieerde onderwijssessie zaten toonaangevende partijen aan tafel, waaronder Siemens, 25 ROC’s, maar ook Solar die als eerste commerciële opleider nu met gelijkspanning aan de slag gaat. DC moet van ons allemaal worden en het is goed dat Solar daarbij helpt.”
Is de energiebesparing niet een belangrijk argument voor een doorbraak?
Den Besten: “Zeker wel. Voordat de wisselstroom uit het openbare elektriciteitsnet door de computer of verlichting wordt opgenomen, is die alleen al in het kantoorpand een paar keer omgezet. Dit leidt tot onnodige verliezen. Echter: de besparing is niet meer dan 3 tot 5 procent. Dat is te weinig voor een overstap. Die investering verdien je niet terug. Maar tel je daar de besparing op omvormers en adapters bij op, een driver die geen vijftien maar dertig jaar mee gaat, dan wordt het rekensommetje interessanter. Bij LED gaat niet het lampje stuk, maar is de driver bepalend voor de levensduur.”
Zijn er goede referenties?
Lootens: “Daar werken we aan, maar voor een volledige overgang moet je diepe zakken hebben. Recent is Circle opgeleverd en dat kantoor is hybride. Veel DC-oplossingen zijn nog te duur; bij Circle functioneren beide naast elkaar. In principe is gekozen voor gelijkspanning maar op plaatsen waar het niet anders kan, is nog wisselspanning gebruikt. De keuken en de warmtepomp zijn bijvoorbeeld met rust gelaten Probleem is dat je buiten de productspecificaties gaat. Dan stuit je op zaken als garantie. Geen technisch, maar een juridisch verhaal. Verder blijkt uit onderzoek van Berenschot in opdracht van de overheid dat de glastuinbouw, openbare straatverlichting en datacenters kansrijk zijn. De olievlek wordt alsmaar groter. Maar we zoeken ook toepassingen dichterbij huis. We denken aan een boerderij compleet op DC en in Eindhoven zijn we momenteel bezig met de realisatie van een woning. Een spannend project omdat je zo veel verschillende applicaties hebt. Veel apparaten op weinig vierkante meter. Van krultang tot warmtepomp, het moet het wel allemaal doen.”
Cursus Gelijkspanning dé basis
Deze eendaagse training van Solar Opleidingen geeft inzicht in een aantal belangrijke aspecten van gelijkspanning. We leggen de Nederlandse- en Europese wetgeving uit en geven aan hoe ver je moet gaan op het gebied van veiligheid. Aan het einde van de dag kun je beter kiezen tussen AC (wisselspanning) of DC (gelijkspanning) tijdens het ontwerpen van een installatie. De cursus kan ook in company worden gegeven. Voor meer informatie en deelname: https://solaropleidingen.nl/training/gelijkspanning-de-basis
